متابی سولفیت سدیم و بی سولفیت سدیمsodium metabisulfite

متابی سولفیت سدیم در دو گرید خوراکی و صنعتی به تولید می‌رسد و متناسب با کاربرد باید میزان خلوص متناسب با آن گزینش شود. در ادامه به ویژگی‌های هر کدام، روش تولید و کاربرد های مرسوم آن‌ها اشاره خواهد شد و امید می‌رود در پایان این مطلب شما اطلاعات جامع و کاملی نسبت به این محصولات به دست آورید.

در نظر بگیرید در این مطلب سعی شده است که درباره کاربرد‌ها، نحوه تولید، مشخصات و ساختار شیمیایی و هر آنچه که شما برای آشنایی با متابی سولفیت سدیم به آن نیاز دارید، صحبت شود و اطلاعات دقیقی از این اسید در ادامه مطلب ارائه شود. با ما همراه باشید.

متابی سولفیت سدیم چیست؟

متابی سولفیت سدیم یک ماده معدنی پرکاربرد و یک اسید خورنده است که فرمول شیمیایی آن به صورت Na₂S₂O₅ بوده و ماده ای غیر آلی به شمار می‌رود. از نام‌های دیگر این ماده می‌توان به پیرو سولفیت سدیم، متابی سولفیت دی سدیم، سدیم متا بی سولفیت، نمک دی سدیم و اسید پیرو سولفوروس اشاره کرد.

این ماده به شدت سمی بوده و در صورت تماس با بدن و یا استنشاق آن بدن را دچار آسیب جدی خواهد کرد. همچنین این ماده کمی بوی گوگرد می‌دهد که هنگام ترکیب با آب این بو تشدید می‌شود و به صورت کریستال یا پودر سفید مایل به زرد موجود است. این اسید قابل احتراق نیست و با آب کاملاً ترکیب می‌شود و خاصیت ضدعفونی کنندگی بالایی دارد.

در دمای بالا، امکان تجزیه پیرو سولفیت سدیم به گازهای سمی سدیم و گوگرد وجود دارد. این اسید معدنی در دو گرید صنعتی و خوراکی به تولید رسیده و متناسب با کاربرد در صنایع مختلف از یکی از دو گرید معرفی شده آن استفاده می‌شود. از مهم ترین‌ کاربردهای این ماده در صنایع غذایی به عنوان نگه دارنده و آنتی اکسیدان و در صنعت به عنوان تمیز کننده و کمک کننده در فرآیند تصفیه آب است.

PubChem CID	656671
ساختار	نمایش بزرگ تصویر
نشانه ایمنی شیمیایی	تحریک کننده / خورنده
فرمول مولکولی	Na2S2O5 Na2O5S2
نام‌های دیگر	متابی سولفیت سدیم بی سولفیت سدیم Sodium metabisulfite Sodium pyrosulfite Sodium disulfite 7681-57-4 Disodium pyrosulfite
وزن مولکولی	190.11 g/mol
توضیحات	متابی سولفیت سدیم به صورت جامد کریستالی یا پودری سفید رنگ با بوی کمی گوگرد می‌باشد.این ماده سمی، با استنشاق پوست و بافت را به شدت تحریک می کند. غیر قابل احتراق است، اما ممکن است تجزیه شود تا دودهای اکسید سمی گوگرد و سدیم را در دمای بالا منتشر کند.متابی سولفیت سدیم یک اسید خورنده در صورت مخلوط شدن با آب است. به عنوان نگهدارنده مواد غذایی و به عنوان یک معرف آزمایشگاهی استفاده می شود.

فروش سدیم متا بی سولفیت

فروش این ماده در دو گرید صنعتی و خوراکی و در بسته بندی‌های مختلف انجام می‌شود. بسته ‌بندی این محصول به دلیل واکنش پذیری بالای آن با هوا باید عایق، مقاوم و با استحکام بالا باشد. همچنین متناسب با درصد خلوص ماده و کاربرد آن، محصول تولیدی متفاوت است.

قیمت سدیم متا بی سولفیت

قیمت این اسید غیر آلی به عوامل زیر بستگی دارد.

• قیمت سوخت
• بازار عرضه
• قیمت جهانی سدیم و گوگرد
• درصد خلوص ماده
• نوع بسته بندی

ویژگی فیزیکی و شیمیایی سدیم متا بی سولفیت

همان طور که در بالا به آن اشاره شد، این اسید هنگام ترکیب شدن با آب بوی بدی مانند بوی سولفور تولید می‌کند. یعنی هنگام حل شدن در آب گاز گوگرد دی اکسید (SO₂) آزاد کرده و اکسیژن آب را جذب می‌کند. این بوی بد موجب آسیب رساندن به محیط زیست می‌شود به همین منظور کاربرد این محصول کمتر از گذشته شده است اما بعضی از کاربردهای منحصر به فرد و ویژگی‌هایی که این ماده دارد غیر قابل جایگزین است. همچنین نباید در محیط زیست و طبیعت و به خصوص در آب‌های جاری طبیعت رها و ریخته شود. برخی دیگر از ویژگی‌های سدیم متا بی سولفیت در جدول زیر قابل مشاهده است.

روش تولید سدیم متا بی سولفیت

برای تولید نمک دی سدیم دو فرآیند شیمیایی می‌بایست انجام شود. در مرحله اول سدیم هیدروکسید با گوگرد دی اکسید واکنش داده و سدیم دی سولفیت (Na₂SO₃) که جامدی زرد رنگ است را ایجاد می‌کند. سپس فرآورده واکنش قبلی (Na₂S₂O₅) با گوگرد دی اکسید (SO₂) واکنش داده و سدیم متا بی سولفیت ایجاد می‌شود.

SO₂ + 2NaOH        _——–>     Na₂SO₃ + H₂O

SO₂ + Na₂SO_{3       ——–>}      Na₂S₂O₅

البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که جدیدترین روش تولید این ماده تحت عنوان فرآیند گاز تر (Wet Gas Process) بوده که دارای بهره بالایی است. محصول تولید شده در این روش هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت بسیار پر بازده خواهد بود.

ساختار شیمیایی سدیم متا بی سولفیت

در ساختار سدیم متا بی سولفیت، عناصر سدیم، گوگرد و اکسیژن وجود دارد. طول پیوند گوگرد – گوگرد که پیوندی یگانه است برابر 2.22 آنگستروم محاسبه شده است. این طول برای پیوند های  گوگرد – اکسیژن در واحد تیونیت و تیونات به ترتیب برابر 1.50 و 1.46 آنگستروم است.

با ترکیب این عناصر آنیونی به دست می‌آید که شامل یک واحد SO₂ بوده و با یک واحد SO₃ مرتبط می‌باشد و در کنار گروه کاتیونی از سدیم این ماده را تشکیل می‌دهند. همچنین بررسی‌ها نشان داده است که بیشتر بار منفی در سمت سولفیت (SO₃) قرار دارد.

در این بخش می‌توان به این مورد هم اشاره نمود که از ترکیب نمک دی سدیم (Na₂S₂O₅) با اسیدها طی یک واکنش شیمیایی گوگرد دی اکسید (SO₂) آزاد می‌شود. واکنش اشاره شده در زیر قابل مشاهده است.

Na₂S₂O₅ + 2HCl   _——–>   2NaCl + H₂O + 2SO₂

در ضمن در حرارت‌های بالا Na₂S₂O₅ که یک جامد کریستالی است تجزیه می‌شود که در اثر این واکنش شیمیایی باز هم گوگرد دی اکسید (SO₂) آزاد می‌شود و سدیم سولفیت (Na₂SO₃) به عنوان فرآورده جامد واکنش باقی می‌ماند.

Na₂S₂O_{5     ——–>}  Na₂SO₃ + SO₂

کاربرد سدیم متا بی سولفیت

این ماده غیر آلی بستگی به گرید آن کاربرد‌های زیادی دارد و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. قیمت متابی سولفیت سدیم از جمله مواردی است که توسط خریداران مورد پرسش قرار می‌گیردو سدیم متا بی سولفیت در دو گرید صنعتی و خوراکی تولید می‌شود. در ادامه با برخی از کاربرد‌های مهم این محصول آشنا خواهیم شد.

• نگه دارنده

از متا بی سولفیت سدیم به عنوان ماده نگه دارنده مواد غذایی جهت جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر و افزایش میزان زمان ماندگاری محصولات غذایی استفاده می‌شود. همچنین برای جلوگیری از قهوه ای یا سیاه شدن میوه‌ها و سبزیجات، این ماده کاربرد دارد.

از مهمترین محصولات غذایی که در آن‌ها این ماده نقش مهمی در ایجاد ماندگاری بالا ایفا می‌کند می‌توان به انواع سوسیس و کالباس، سس‌ها، مواد و ترکیبات دارای سویا و غذاهای دریایی اشاره کرد. توصیه شده است که به ازای هر کیلوگرم وزن انسان، 0.7 گرم از این ماده استفاده شود. استفاده بیشتر از این مقدار می‌تواند برای بدن مضر باشد و به خصوص افرادی که دارای حساسیت بیشتری به ترکیبات گوگرد دار هستند بیشتر در معرض خطر می‌باشند.

بیشتر بخوانید: قیمت سود پرک

• نرم کننده خمیر

این ماده در بهبود خمیر نان، شیرینی و بیسکوئیت موثر است. با اضافه کردن Na₂S₂O_5، هنگام آزاد شدن گوگرد دی اکسید و اثری که بر گلوتن خمیر می‌گذارد باعث ایجاد بافت مناسب در خمیر شده و انعطاف آن را بالا می‌برد که یکی از نتایج مفید آن می‌تواند این باشد که در هنگام پخت برای مثال بیسکوئیت خرد نمی‌شود. در ضمن این ماده در تولید خمیر بیسکوئیت رژیمی نیز مفید است.

• تهیه میوه خشک

به منظور جلوگیری از خراب شدن میوه‌ها و تغییر رنگ آن‌ها و حفظ رنگ و طعم اصلی میوه که به دلیل واکنش نشان دادن با هوا و اکسیداسیون محصولات کشاورزی این اتفاقات برای آن‌ها رخ می‌دهد، آن‌ها را سولفوره می‌کنند. به همین دلیل از این محصول جهت خشک کردن میوه‌ها استفاده می‌شود.

به طور کلی ترکیبات سولفور دار می‌تواند گزینه ای برای این کار باشد اما بایستی توجه کرد که از مواد خطرناکی استفاده نکرد و حتی همین محصول Na₂S₂O₅ باید در زمان و غلظت مشخصی به مواد اضافه شود زیرا ممکن است باعث نرمی و چه بسا خرابی محصولات شود.

با حل کردن یک تا یک و نیم قاشق چای خوری از نمک دی سدیم در یک لیتر آب و اضافه کردن آن به مدت 15 دقیقه برای میوه‌های نصف شده و به مدت 5 دقیقه برای میوه های ورقه ورقه شده می‌تواند زمان و غلظت مناسبی جهت استفاده باشد. پس از این کار لازم است تا میوه‌ها را با آب سرد به خوبی شست و شو دهیم و آن‌ها را روی سینی پهن کنیم. غیر از سدیم متا بی سولفیت از سایر مواد سولفور دار نیز می‌توان در این امر بهره برد.

• آبلیمو

از این اسید در حفظ طعم، بو و رنگ آبلیمو کمک گرفته می‌شود. این ماده با ممانعت از رشد باکتری‌ها آبلیمو را تازه نگه می‌دارد. میزان مجاز استفاده از این محصول در آبلیمو برابر 250 ppm می‌باشد.

تا اینجا با کاربرد‌های Na₂S₂O₅ در گرید خوراکی آشنا شدیم. در ادامه به کاربرد‌های این ماده در گرید صنعتی خواهیم پرداخت.

• پاک کننده ها

از گرید صنعتی متا بی سولفیت سدیم به منظور استریل و ضد عفونی کردن و ایجاد ویژگی ضد اکسید شدن مواد به خصوص در صنایع تولید نوشیدنی استفاده می‌شود. به همین دلیل است که برخی افرادی که به ترکیبات گوگرد دار حساسیت دارند بعد از مصرف این نوشیدنی‌ها دچار عوارضی می‌شوند. همچنین از ترکیب آن با سدیم هیدروسولفیت جهت پاک کننده زنگ زدگی استفاده می‌شود. برای خرید متا بی سولفیت سدیم به فروشگاه‌های معتبر مراجعه کنید.

• تصفیه آب

این ترکیب در تصفیه آب و فاضلاب به دلیل ویژگی ضد باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این ماده در فرآیند تصفیه آب موجب کاهش کلر اضافی شود که آن نیز در این فرآیند مورد استفاده قرار گرفته بوده و به کمک Na₂S₂O₅ مقادیر اضافی آن حذف می‌شود.

البته که کلر چه به صورت مایع و چه به صورت گاز و چه جامد برای ضد عفونی کردن و گند زدایی از آب بسیار حائز اهمیت است اما پس از مرحله کلر زنی می‌بایست مقادیر اضافی آن از بین رود تا باعث ایجاد مشکلات پوستی، گوارشی و تنفسی در مصرف کنندگان نشود. علاوه بر کلر، اوزون (O₃) نیز از مواد اکسید کننده ای است که می‌بایست قبل از رسیدن به مرحله اسمز معکوس حذف شوند. با اضافه کردن Na₂S₂O₅ علاوه بر کلر، اوزون اضافی نیز در این فرآیند حذف می‌شود. پس سدیم متا بی سولفیت از اجزای بسیار مهم در روند تصفیه آب و فاضلاب است.

بیشتر بخوانید: قیمت کربن فعال

• شیرین کردن آب

دستگاه آب شیرین کن جهت استفاده از آب دریا یا آب شور در صنایع زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده مداوم از این دستگاه باعث گرفتگی لوله‌های آن می‌شود و رسوبات زیادی بر لوله‌ها می‌نشیند و باعث کاهش بازدهی و کارایی دستگاه می‌شود. از این ماده می‌توان در کنار سایر ترکیبات جهت باز کردن این گرفتگی‌ها و پاکسازی رسوبات نشسته بر جداره لوله‌ها استفاده نمود.

• بهداشتی و آرایشی

در صنایع آرایشی بهداشتی که امروزه بازار بسیار قابل توجهی را به خود اختصاص داده و از تنوع محصولی بسیار زیادی برخوردار است، این اسید به عنوان یکی از اجزای سازنده این محصولات نظیر شامپو‌ها، لاک ناخن و مواد شوینده استفاده می‌شود. کاربرد این ماده در فرمول محصولات آرایشی بهداشتی بیشتر به منظور توانایی آنتی اکسیدان کنندگی، نگه دارندگی و حفظ اثر و تازگی محصول است. برای مثال در لوسیون مو جهت ایجاد ویژگی صاف کنندگی از آن سود برده می‌شود.

• کاغذ سازی و نساجی

از سدیم متا بی سولفیت به عنوان سفید کننده پارچه، پشم و کاغذ در صنایع نساجی و کاغذ سازی استفاده می‌شود. همچنین این ماده با از بین بردن پیوند‌های سولفید باعث می‌شود که لباس‌هایی استفاده شده ای که آب رفته اند به حالت اولیه خود باز گردند. از دیگر کاربرد‌های این اسید در این صنایع می‌‌توان به بهبود کیفیت پارچه، ممانعت از پوسیدگی کفش و لباس و استفاده به عنوان جذب کننده رطوبت در کیف و کفش اشاره کرد. همچنین در صنعت چرم نیز به کار بردن این محصول موجب افزایش کیفیت و مرغوبیت شده و از ترک خوردن چرم جلوگیری می‌کند.

• داروسازی

در بسیاری از دارو‌ها به سبب خاصیت آنتی اکسیدانی که داراست مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ضمن به دلیل pH اسیدی محیط مناسبی برای افزایش طول عمر و ماندگاری دارو‌ها و افزایش اثر بخشی آن‌ها مفید است. از Na₂S₂O₅ در تولید داروهای دارای آدرنالین استفاده می‌شود تا آدرنالین موجود در آن‌ها اکسید نشود. در برخی از قرص ها نیز به عنوان مکمل به کار می‌رود. در دنیای پزشکی از این ماده جهت تشخیص برخی بیماری‌ها نظیر کم خونی سلول داسی از طریق آزمایش خون استفاده شده است و هنوز هم به عنوان روشی متداول به کار گرفته می‌شود.

• استخراج طلا

در فرآیند استخراج طلا به خصوص از برد‌های الکترونیکی از این ماده استفاده می‌شود. همچنین در محلول‌های کلرید طلا و تیزاب سلطانی به منظور ایجاد رسوب طلا به کار گرفته می‌شود. در چنین فرآیند‌هایی آن را با اوره (کاربامید) ترکیب می‌کنند و از اوره به عنوان خنثی ساز نیتریک اسید استفاده می‌شود.

از دیگر کاربردهای این ماده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• استفاده در صنعت عکاسی
• دکلره کردن پنبه سفید در صنعت چاپ
• استفاده در لاسیتک سازی به عنوان منعقد کننده
• سفید کننده در تولید کرم نارگیل
• حلال در استخراج غلات، میوه‌ها و نشاسته
• مورد استفاده در مصالح ساختمانی
• استفاده در صنعت نفت

سدیم بی سولفیت (Sodium bisulfite)

تا بدین جا با سدیم متا بی سولفیت و خواص و کاربرد‌های آن آشنا شدیم و دیدیم که دارای فرمول شیمیایی Na₂S₂O₅ است. اما در این بخش سعی داریم که با ماده دیگری به نام سدیم بی سولفات یا سدیم هیدروژن سولفیت آشنا شویم. این ترکیب از عناصر سدیم، گوگرد، هیدروژن و اکسیژن و تحت فرمول NaHSO₃ ساخته شده است.

این ماده نیز همانند Na₂S₂O₅ جامدی سفید مایل به زرد است و بوی سولفور می‌دهد. از مهمترین موارد استفاده این ماده کاربرد آن تحت عنوان افزودنی به مواد غذایی است. البته این ماده یک ترکیب واقعی نیست و به صورت ترکیبی از یون‌های محلول در آب بی سولفیت و سدیم بوده که حاصل از ترکیب نمک‌های حل شده در آب است.

بیشتر بخوانید: فرمالین 37 درصد

مشخصات سدیم بی سولفیت

همان طور که در بالا به آن اشاره شد فرمول شیمیایی این محصول NaHSO₃ است. جرم مولکولی آن برابر 104.061 g/mol بوده و از نظر ظاهری در حالت جامد به صورت پودری سفید مایل به زرد و در حالت مایع، شفاف با بوی گوگرد و رنگی متمایل به زرد می‌باشد. در حالت مایع درصد خلوص این ماده بین 37 تا 39 درصد است، نقطه ذوب آن حدود 6 درجه و نقطه جوش آن حدود 104 درجه سانتی گراد است. در هر 100 میلی لیتر آب 42 گرم در آب حل می‌شود. pH این ماده برابر 3.8 تا 5.2 می‌باشد. همچنین دانسیته سدیم هیدروژن سولفیت برابر 1.48 گرم بر سانتی متر مکعب است.

روش تولید سدیم بی سولفیت

سدیم بی سولفیت از واکنش گوگرد دی اکسید با بعضی محلول‌های قلیایی که دارای سدیم هستند به وجود می‌آید. در زیر دو واکنش اصلی تولید این ماده را مشاهده می‌فرمایید.

NaOH + SO_{2     ——–>}    NaHSO₃

NaHCO₃ + SO_{2    ——–>}    NaHSO₃ + CO₂

فرآورده‌های به دست آمده در واکنش‌های بالا در صورتی که بخواهند متبلور شوند باعث تولید سدیم متابی سولفیت می‌شود. البته در عملیات گوگرد زدایی از گاز دودکش که به فرآیند ولمن – لرد (Wellman – Lord) مشهور است نیز این ماده حاصل می‌شود.

کاربرد بی سولفیت سدیم

از کاربرد‌های NaHSO3 در صنایع مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• ضد عفونی کردن مواد غذایی و افزایش ماندگاری آن‌ها
• ممانعت از رسوب کلر در فرآیند تصفیه آب
• عامل کاهش دهنده برای تولید کراکر‌ها و کوکی‌ها
• استفاده در پاک کننده‌ها
• جلوگیری از خوردگی
• دکلره کننده و سفید کننده کاغذ
• ضد عفونی کردن بطری‌ها، ظروف و وسایل به کمک درصد خلوص و دوز بالا
• استفاده در صنعت نساجی
• مورد استفاده در لوازم آرایشی بهداشتی و مراقبتی پوست و مو
• پر کاربرد در صنعت عکاسی
• ساخت پالپ و روان کننده
• استفاده در فرآیند آبکاری
• زداینده اوزون و کلر
• در تولید مواد شیمیایی و از بین بردن مقدار اضافی ترکیباتی همچون ید، برم، پرمنگنات سدیم و کروم تری اکسید

ایمنی و MSDS متابی سولفیت سدیم

رعایت نکات ایمنی از جمله پوشیدن روپوش، دستکش و عینک هنگام کار با این ماده در گرید صنعتی ضروری است. فضای انجام آزمایش و یا کارگاهی که این ماده در آن فرآیند نقش دارد می‌بایست از تهویه مناسبی برخوردار باشد زیرا بخارات این ماده بسیار سمی و خطرناک است. از تماس مستقیم این اسید با بدن جداً پرهیز شود زیرا توانایی خورندگی دارد. در صورتی که Na₂S₂O₅ با بدن تماس پیدا کرد به سرعت لباس‌ها را عوض کرده و محل تماس را با آب شست و شو دهید.

اگر فردی در معرض تماس یا استنشاق بخارات این ماده قرار گیرد ممکن است دچار عوارضی نظیر آسم، مشکلات ریوی، سوزش و قرمزی پوست، قرمزی چشم، مشکلات گوارشی و مشکلات قلبی شود. نکات اشاره شده برای بی سولفیت سدیم نیز صادق می‌باشد.

نگهداری سدیم متا بی سولفیت

سدیم متا بی سولفیت باید در محیطی خنک و خشک و دور از رطوبت زیاد و گرمای فراوان و در محفظه‌های عایق نگهداری شود. همچنین در دمای 150 درجه سانتی گراد این ماده شروع به تجزیه شدن به گاز‌های سمی و اکسید‌های خطرناکی می‌کند. در ضمن محلول این ترکیب باید از فلزات دور نگه داشته شود.

بسته بندی متا بی سولفیت سدیم

در بسته بندی این ماده مهمترین نکته ای که می‌بایست رعایت شود این است که محفظه نگهداری و بسته بندی سدیم متا بی سولفیت باید به خوبی عایق باشد. توجه کنید در صورتی که اکسیژن به این ماده برسد با آن واکنش داده و گوگرد دی اکسید تولید می‌شود که سمی و خطرناک است. جهت خرید متا بی سولفیت سدیم و اطلاع از قیمت بی سولفیت سدیم با کارشناسان دموکریس در ارتباط باشید.